Rydych yn symyd i ffwrdd o'r adnodd yma.

Ydych chi yn siwr ydych eisio gadael?

  Ydw   Nac ydw

Cromlechi

Cwis

Ar hyd a lled Cymry mae olion hen gladdfeydd sy'n cael eu galw yn 'gromlechi'. Yr hyn a welir erbyn hyn yw maen copa a phedwar neu bum maen hir yn sefyll yn dal ei bwysau anferthol. Byddai cyrff yn cael eu claddu yn y gromlech a'r cyfan yn cael ei orchuddio â phridd a cherrig.

Dros y blynyddoedd, diflannodd llawer o'r tyrrau pridd gan adael y sgerbwd cerrig. Mae enwau diddorol ar rai o'r rhain - Cromlech Pentre Ifan, Cromlech Maen y Bardd a Charreg Samson. Ar rostir ym mhenrhyn Gŵyr, Morgannwg mae cromlech gyda maen copa anferthol arni - mae'r maen sy'n ffurfio to'r gromlech yn pwyso dros bum tunnell ar hugain! Sut llwyddodd yr hen bobl, dros bedair neu bum mil o flynyddoedd yn ôl, i symud y fath bwysau?

Mae stori y tu ôl i enw'r gromlech hon. Yr enw? - Maen Arthur. A'r stori? Roedd y Brenin Arthur yn marchogaeth yn sir Gaerfyrddin a sylwodd bod ei geffyl yn gloff. Daeth oddi ar gefn y ceffyl i roi sylw i'r carn clwyfus a sylwodd ar garreg fechan o dan y bedol. Rhyddhaodd y garreg a'i thaflu'n ddi-hid dros ei ysgwydd. Cyrhaeddodd honno Fro Gŵyr - a dyna faen copa cromlech Maen Arthur! Dyna ichi gawr oedd ein Arthur ni!

1

2

3

4

5

6

7

 

Tasgau Darllen

A ydych yn gallu sgorio 16?

Ysgrifennodd y bardd, Myrddin ap Dafydd gerdd am gromlech "Maen Arthur" ym Mro Gŵyr. Darllenwch y nodiadau cefndirol cyn ateb y cwestiynau canlynol.

1. Ticiwch cywir neu anghywir ar gyfer pob brawddeg. (5 marc)


Cywir Anghywir
Byddai cyrff yn cael eu claddu yn y gromlech.
Roedd pobl yn defnyddio pren a dail i orchuddio'r gromlech.
'Maen copa' yw'r garreg fawr sy'n ffurfio to'r gromlech.
Adeiladwyd y cromlechi dros bedair neu bum mil o flynyddoedd yn ôl.
'Maen Alfred' yw enw'r gromlech ym Mro Gŵyr.
Yn ôl
Barod?


2. Edrychwch ar y testun yn y bocs isod.

Dewisiwch y geiriau sy'n disgrifio'r gromlech. (1 marc)


Ar hyd a lled Cymry mae olion hen gladdfeydd sy'n cael eu glaw yn 'gromlechi'. Yr hyn a welir erbyn hyn yw maen copa a phedwar neu bum maen hir yn sefyll yn dal ei bwysau anferthol.


hen gladdfeydd sy'n cael eu glaw yn 'gromlechi'
maen copa a phedwar neu bum maen hir yn sefyll yn dal ei bwysau anferthol.
'gromlechi'. Yr hyn a welir erbyn hyn yw
Ar hyd a lled Cymry mae olion hen gladdfeydd
Yn ôl
Barod?


3. Edrychwch ar y paragraff isod

Mae maen copa cromlech Maen Arthur yn drwm iawn. Dewiswch 5 gair sy'n dangos hynny. (1 marc)


Dros y blynyddoedd, diflannodd llawer o'r tyrrau pridd gan adael y sgerbwd cerrig. Mae enwau diddorol ar rai o'r rhain ­ Cromlech Pentre Ifan, Cromlech Maen y Bardd a Charreg Samson. Ar rostir ym mhenrhyn Gŵyr, Morgannwg mae cromlech gyda maen copa anferthol arni ­ mae'r maen sy'n ffurfio to'r gromlech yn pwyso dros bum tunnell ar hugain! Sut llwyddodd yr hen bobl, dros bedair neu bum mil o flynyddoedd yn ôl, i symud y fath bwysau?
Yn ôl
Barod?


4. Labelwch y geiriau i gysylltu'r ansoddair ag enw'r peth mae'n ei ddisgrifio. (3 marc)


hen
hir
anferthol
1 - Maen Copa
2 - Claddfeydd
3 - maen
Yn ôl
Barod?


5. Pam mae llythrennau mawr ar gyfer Cromlech Pentre Ifan, Cromlech Maen y Bardd a Charreg Samson? (1 marc)


achos eu bod yn enwau dychmygol
achos eu bod yn enwau ar gromlechi enwog
achos eu bod yn enwau anghywir
achos eu bod yn enwau estron
Yn ôl
Barod?


6. Rhowch y digwyddiadau hyn yn eu trefn, o 1 i 5.

Mae un wedi'i wneud yn barod i chi. (4 marc)


Arthur yn rhyddhau'r garreg
Arthur yn sylwi bod ei geffyl yn gloff
Arthur yn marchogaeth 1
Arthur yn taflu'r garreg fechan dros ei ysgwydd
Arthur yn gweld carreg fechan o dan y bedol
Yn ôl
Barod?


7. Ym marn yr awdur, pa fath o frenin oedd y Brenin Arthur? (1 marc)


corach
dewin
adeiladwr
cawr
sant
Yn ôl
Barod?